W 1281 r.　Bernard Zwinny, książę lwówecki podarował zakonowi　Joannitów　ze　Strzegomia　ziemie w okolicach dzisiejszych　Cieplic. Oprócz tego zakonnicy zakupili dodatkowo tereny w　górach Izerskich, obejmujące obszar obecnej Szklarskiej Poręby, ze względu na wydobywane tam złoto i kamienie szlachetne. Ale zakon wyniósł się z tych terenów po 10 latach, a nowym właścicielem w XIV w. został rycerz Gotsche Schoff. Jego potomkowie, ród　Schaffgotschów, władali tymi ziemiami przez kilka następnych stuleci. Według miejscowych podań pod koniec XVI w. uciekając przed prześladowaniami religijnymi przybyła tu uciekinierka z Czech, Maria Pluchova. Na początku następnego wieku wokół jej domu zaczęły osiedlać się kolejne grupy uchodźców z Czech, dając początek miejscowości　Marysin, zaczątkowi dzisiejszej Szklarskiej Poręby.

Karkonosze były ówcześnie penetrowane przez poszukiwaczy minerałów. Pierwsza huta szkła powstała tu w połowie XIV w., a rozwój hutnictwa wiązał się z intensywnym wyrębem lasów. Właśnie od tej działalności wywodzi się dzisiejsza nazwa miasta Szklarska Poręba. Od połowy XIX w. na tych ziemiach zaczęła rozwijać się turystyka, a Szklarska Poręba stała się znaną miejscowością uzdrowiskową. Jej pozycję ugruntowało wybudowanie w 1847 r. drogi z　Piechowic　przez　Przełęcz Szklarską　do　Harrachova　oraz linii kolejowej z Jeleniej Góry　do　Tanvaldu　w 1902 r. Od końca XIX w. do miejscowości zaczęli napływać artyści, tworząc tu swego rodzaju kolonię artystyczną.

Miejscowość została włączona do Polski w 1945, początkowo pod nazwą　Pisarzewiec, obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 7 maja 1946. Dotychczasowych mieszkańców wysiedlono do Niemiec, na ich miejsce napłynęła ludność polska. W latach 1945-1954 siedziba　wiejskiej gminy Szklarska Poręba. Szklarska Poręba otrzymała　prawa miejskie　w 1959.　W latach 1975-1998　miasto administracyjnie należało do województwa jeleniogórskiego.

Jesienią 1998 roku, Szklarska Poręba otrzymała miano Zimowej Stolicy　Trójki. W 1999 roku natomiast, oficjalnie została ogłoszona Stolicą Programu III Polskiego Radia.

Wokół Szklarskiej Poręby, a także w samym mieście wytyczonych jest już ponad 200　km tras rowerowych o różnym stopniu trudności, dla amatorów, sportowców i rodzinnych wycieczek. Miasto jest doskonałym punktem wypadowym wycieczek w głąb polskich i czeskich Karkonoszy i Gór Izerskich oraz do atrakcyjnych, turystycznych miejscowości po jednej i drugiej stronie granicy. Trasy rowerowe Szklarskiej Poręby łączą się z trasami rowerowymi okolic　Harrachova　i　Kořenova　(Czechy) przez turystyczne górskie przejścia graniczne.

Przez Szklarską Porębę przebiega　Euroregionalny　długodystansowy szlak rowerowy „Liczyrzepa” ER-2 biegnący przez całe Sudety – z　Zittau　do Mieroszowa.

Legenda Ducha Gór, który miał w swym władaniu całe Karkonosze narodziła się ponad 1000 lat temu u źródeł rzeki　Łaby　i jest żywa do dnia dzisiejszego.

W wieku XIX po wielu setkach lat istnienia, imię Ducha Gór występuje już w wielu odmianach. Pojawiają się różne jego wersje:　Rubenzagel, Rübenzabel,　Rubenzal, a nawet　Ruppert Jahn. Najbardziej rozpowszechnia się w języku niemieckim　Rübezahl. Imię to niefortunnie przetłumaczone na język polski przez　Stanisława Bełzę　na „Liczący rzodkiewki”　i później　Józefa Sykulskiego　na　Liczyrzepę　zdobyło sobie rozgłos.

Karkonosz przedstawiany jest obecnie podobnie, jak niemiecki　Rübezahl　w XIX w.: jako stary, ale muskularny mężczyzna z długą brodą i włosami, czasem w stroju myśliwego i z kosturem w dłoni. Jest jeszcze inne jego polskie imię, bardziej ludowe: Rzepiór, ale też nawiązuje niefortunnie do rzep.　Maciej Bogusz Stęczyński　w swym poemacie „Śląsk” nazywa go z kolei Rzepoliczem. Karkonosz –　Rübezahl　trafił też do dzieł muzycznych: występuje w pięciu operach, z których dziś grywana jest tylko jedna, czeskiego kompozytora J. Razkošnego pt. Krkonoš.

Od 2 poł. XIX w. mitem Karkonosza zajęli się naukowcy, do dziś powstało ok. 200 prac naukowych (w tym doktorskich i habilitacyjnych) na jego temat.

Szklarska Poręba jest obecnie promowana przez część mieszkańców jako miasto Ducha Gór. Nawiązuje to do Hali Baśni sprzed II wojny światowej, w której były malowidła ścienne z karkonoskimi legendami. W mieście znajduje się wiele rzeźb Ducha Gór, w tym odsłonięty w 2010 na Skwerze Radiowej Trójki pomnik nawiązujący do pierwszego znanego przedstawienia Ducha Gór autorstwa　Martina Helwiga.